Vàng da là triệu chứng do nhiều nguyên nhân gây nên làm tăng bilirubin trong máu.Vàng da sơ sinh chiếm 8-10% bệnh lý ở trẻ sơ sinh và chủ yếu là vàng da sinh lý và do tăng nồng độ bilirubin gián tiếp trong máu
I. Nguyên nhân vàng da trẻ em
1. Vàng da sinh lý
Xuất hiện từ ngày thứ 2-5 đến ngày thứ 7-10 thì hết , nguyên nhân là do :
- vỡ hồng cầu hàng loạt
- do chức năng gan còn kém không chuyển hóa hết được lượng bilirubin tự do
- Thành mạch của trẻ có tính thấm cao
2. Vàng da bệnh lý
a. Vàng da do tăng bilirubin trực tiếp
- Do teo đường mật bẩm sinh , teo đường mật trong gan hoặc ngoài gan hoàn toàn hoặc không hoàn toàn
- Bệnh lý ở gan : viêm gan virus , lao , giang mai , nhiễm kí sinh trùng…
b. Vàng da do tăng bilirubin gián tiếp
– Do sản xuất quá nhiều
- Tan máu nguyên phát do bất thường của hồng cầu : bất thường màng hồng cầu ( bệnh hồng cầu nhỏ ) , thiếu hụt men như G6PD , bất thường quá trình tổng hợp huyết sắc tố…
- Tan máu thứ phát : do tiêu các khối máu tụ sau cuộc đẻ , do đẻ non , đẻ bị ngạt thiếu oxy làm thành mạch bị yếu , hồng cầu dễ vỡ , men gan giảm , nhiễm khuẩn bẩm sinh hoặc nhiễm khuẩn huyết , dùng vitamin K tổng hợp liều cao kéo dài , sau khi dùng một số thuốc mà không dung nạp
– Bất đồng nhóm máu mẹ con hệ ABO hoặc Rh
– Do thiếu hoặc rối loạn chức năng của enzym
II. Triệu chứng
-
Triệu chứng lâm sàng
vàng sáng theo thứ tự xuất hiện từ mặt đến thân hoặc chi , toàn trạng trẻ vẫn bình thường
b. Vàng da do tăng bilirubin trực tiếp
- Vàng da xuất hiện muộn , tăng dần
- da vàng sạm , phân bạc màu , có thể có nốt xuất huyết trên da
- phân trắng hoặc bạc màu
- triệu chứng của nguyên nhân gây vàng da như gan lách to , sốt ….
c. Vàng da do tăng bilirubin gián tiếp
– Vàng da do bất đồng nhóm máu mẹ con hệ ABO
- vàng da xuất hiện sớm , tăng nhanh
- vàng từ mặt đến thân chi và niêm mạc
- phân , nước tiểu vàng
- tan máu nhiều có triệu chứng thiếu máu và thần kinh : tăng trương lực cơ , vặn mình , co giật
- gan lách có thể to hoặc không
- nếu tan máu ít và điều trị kịp thời thì sẽ không để lại hiệu quả gì. Nếu không điều trị kịp thời sẽ để lại di chứng não hoặc tử vong
– Vàng da do bất đồng nhóm máu Rh
- vàng da xuất hiện sớm tăng nhanh có thể gây sảy thai hoặc chết lưu
- thiếu máu nặng
- gan lách to
- xuất huyết dưới da
- triệu chứng thần kinh nặng biểu hiện của tình trạng vàng da nhân
- nếu được điều trị tích cực và kịp thời sẽ không để lại di chứng gì ngược lại gây tỉ lệ tử vong cao
2. Triệu chứng cận lâm sàng
a. Vàng da do tăng bilirubin trực tiếp
- tăng bilirubin trực tiếp là chủ yếu
- chức năng gan giảm
- triệu chứng của nguyên nhân gây vàng da men gan tăng trong viêm gan , siêu âm thấy hình ảnh tắc mật trong và ngoài gan
b. Vàng da do tăng bilirubin gián tiếp
- công thức máu thấy có thiếu máu từ nhẹ tới nặng
- bilirubin tăng chủ yếu là loại gián tiếp
- định nhóm máu mẹ con bất đồng
- test Cooms trực tiếp (-) trong bất đồng hệ ABO (+) trong bất đồng hệ Rh
3. Hậu quả
- Vàng da nhân não là biến chứng nguy hiểm nhất bilirubin thấm vào não gây biểu hiện thần kinh như li bì , bỏ bú , tăng trương lực cơ , xoắn vặn , co giật , mất phản xạ sơ sinh hoặc hôn mê , liệt , giảm trương lực cơ
- Hội chứng mật đặc
III. Điều trị
- Tắm nắng từng phần cho trẻ trong trường hợp vàng da sinh lý : tắm nắng buổi sáng dưới ánh nắng trực tiếp chú ý bảo vệ mắt trẻ
- Dùng ánh sáng liệu pháp
- Thay máu
