Viêm phế quản cấp là một bệnh hay gặp trong cộng đồng, nguyên nhân thường do phong hàn, phong nhiệt xâm nhập cơ thể làm mất chức năng tuyên giáng khí gây ho, ho có đờm; hoặc do khí táo làm tân dịch giảm gây ho khan, ngứa họng.
-
Viêm phế quản cấp do phong hàn:
Thường gặp vào thời kì đầu của viêm phế quản cấp.
- Triệu chứng: ho có đờm, đờm loãng, trắng, dễ khạc; sốt, sợ lạnh, đau đầu, sổ mũi, ngứa cổ, khản giọng, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phù.
- Phương pháp chữa: sơ phong tán hàn, tuyên phế.
- Các bài thuốc:
Bài 1: gồm: tía tô: 12g, lá hẹ: 10g, kinh giới: 10g, bạch chỉ: 8g, rễ chỉ thiên: 8g, trần bì: 6g, xuyên khung: 6g. Đem sắc uống 1 thang/ngày.
Bài 2: bài “Hạnh tô tán” gồm: hạnh nhân: 10g, tô diệp: 10g, tiền hồ: 10g, cát cánh: 8g, phục linh: 6g, cam thảo: 6g, bán hạ chế: 6g, chỉ xác: 6g, trần bì: 4g, đại táo: 4 quả, gừng: 3 lát. Tất cả đem tán thành bột, uống 15 – 20g/ngày, chia ngày 2 lần.
Bài 3: bài “Chỉ khái tán: gồm: hạnh nhân: 12g, tử uyển: 12g, tiền hồ: 12g, cát cánh: 8g, cam thảo: 4g. Trong trường hợp có nhiều đờm, rêu lưỡi trắng thì thêm bán hạ chế: 12g, trần bì: 8g. Hoặc hen suyễn thì bỏ vị cát cánh thay ma hoàng: 6g.
Ngoài ra có thể phối hợp châm tả các huyệt: phong môn, hợp cốc, khúc trì, ngoại quan, xích trạch, thái uyên.
2. Viêm phế quản cấp do phong nhiệt:
Hay gặp trong viêm phế quản cấp, đợt cấp của viêm phế quản mạn.
- Triệu chứng: ho có đờm, đờm vàng, trắng dính, họng khô và đau, sốt, đau đầu, sợ gió, rêu lưỡi mỏng vàng, mạch phù sác.
- Phương pháp chữa: phát tán phong nhiệt.
- Các bài thuốc:
Bài 1: gồm: tang diệp: 16g, rễ cây dâu: 12g, rau má: 12g, rễ cây chanh: 8g, bạc hà: 8g, cúc hoa: 8g, lá hẹ: 8g, rễ chỉ thiên: 8g, bán hạ chế: 6g, xạ can: 4g. Đem sắc uống 1 thang/ngày.
Bài 2: bài “Tang hạnh thang gia giảm” gồm: tang diệp: 12g, hạnh nhân: 8g, sa sâm: 8g, chi tử: 8g, tiền hồ: 8g, tang bạch bì: 8g, cam thảo: 6g, bối mẫu: 4g. Đem sắc uống 1 thang/ngày.
Bài 3: bài “Tang cúc ẩm gia giảm” gồm: Tang diệp: 12g, cúc hoa: 12g, liên kiều: 12g, ngưu bàng tử: 12g, hạnh nhân: 12g, tiền hồ: 12g, cát cánh: 8g, bạc hà: 6g, cam thảo: 4g. Trong trường hợp ho nhiều đờm vàng dính kèm sốt cao thì bỏ tang diệp, cúc hoa, bạc hà, ngưu bàng thêm hoàng cầm: 12g, ngư tinh thảo: 20 – 40g.
Ngoài ra có thể phối hợp châm tả các huyệt: trung phủ, thiên đột, phế du, phong môn, hợp cốc, ngoại quan, xích trạch, liệt khuyết.
3. Viêm phế quản cấp do khí táo:
Hay gặp viêm phế quản cấp vào mùa thu, trời lạnh.
- Triệu chứng: ho khan, ngứa họng, miệng họng khô, đau đầu, mạch phù sác.
- Phương pháp chữa: thanh phế nhuận táo, chỉ khái.
- Các bài thuốc:
Bài 1: gồm: thạch cao: 16g, tang bạch bì: 12g, mạch môn: 12g, lá tre: 12g, sa sâm: 12g, thiên môn: 12g, hoài sơn: 12g, lá hẹ: 8g. Đem sắc uống 1 thang/ngày.
Bài 2: bài “Thanh táo cứu phế thang” gồm: đảng sâm: 16g, cam thảo: 16g, tang diệp: 12g, thạch cao: 12g, mạch môn: 12g, tỳ bà diệp: 12g, hạnh nhân: 8g, a giao: 8g, gừng: 4g. Đem sắc uống 1 thang/ngày.
Ngoài ra có thể phối hợp châm tại các huyệt: trung phủ, phế du, xích trạch, thái uyên, hợp cốc, khúc trì. Hoặc nhĩ châm các huyệt vùng phế, tuyến thượng thận, bình suyễn, thần môn.
