Định lượng kháng sinh trong môi trường nuôi cấy hay trong các chế phẩm được thực hiện bằng các phương pháp hóa học, hóa lý hay sinh học. Phương pháp sinh học rất hay dùng vì tương đối chính xác lại không đòi hỏi thiết bị đắt tiền.
Định lượng kháng sinh
Định lượng kháng sinh bằng vi sinh vật dựa trên nguyên tắc kháng sinh tác dụng kìm hãm sự phát triển của vi sinh vật kiểm định, so sánh tác dụng với kháng sinh chuẩn đã biết sẽ tính toán được hàm lượng kháng sinh cần phân tích. Tuy nhiên phương pháp vi sinh vật cũng có một số nhược điểm, phụ thuộc nhiều vào yếu tố bên ngoài nên độ chính xác cho phép là +/- 5%.
Định lượng kháng sinh bằng phương pháp vi sinh vật gồm phương pháp khuếch tán pha loãng liên tục và phương pháp khuếch tán trên thạch. Sau đây là phương pháp định lượng kháng sinh bằng phương pháp pha loãng liên tục.
Định lượng kháng sinh bằng phương pháp liên tục là định lượng theo phương pháp vi sinh vật.
Phương pháp này dùng để định lượng kháng sinh trong dịch nuôi cấy hay trong dịch chiết.
Nguyên tắc: pha loãng kháng sinh trong môi trường canh thang (trong suốt) trong các ống nghiệm đã tiệt trùng thành các nồng độ khác nhau. Tại mỗi nồng độ kháng sinh trong các ống nghiệm đó, cho vào một lượng xác định vi sinh vật kiểm định. Đặt các ống nghiệm vào tủ ấm 37 độ C trong 20-24 giờ đem ra đọc kết quả. Nếu ống nào trong suốt tức là tại nồng độ pha loãng đó kháng sinh đã giết chết vi sinh vật kiểm định.
Ví dụ: định lượng Streptomycin trong môi trường nuôi cấy Str.griseus. Dung dịch Streptomycin chuẩn 10 mcg/ml. Ở ống nghiệm số 5, độ pha loãng là 1:32 của kháng sinh chuẩn vi khuẩn kiểm dịch không phát triển được. Và ống nghiệm số 10, độ pha loãng 1:1024 của dịch kháng sinh cần định lượng vi khuẩn kiểm định không phát triển được. Có thể tính toán nồng độ kháng sinh theo công thức:
X=Dt/Dc x X0
Trong đó: Dc: độ pha loãng của kháng sinh chuẩn
Dt: độ pha loãng của kháng sinh thử
X: nồng độ kháng sinh cần định lượng
Xo: nồng độ ban đầu của kháng sinh chuẩn
Trong thí nghiệm trên ta có: X=1024/32 x 10= 320 mcg/ml
Để kết quả được chính xác khi định lượng kháng sinh bằng phương pháp pha loãng cần chú ý các điểm sau:
- Dùng môi trường để pha loãng có thành phần ổn định
- Thao tác phải tuyệt đối vô trùng
- Lượng vi khuẩn kiểm định cho vào các ống nghiệm phải bằng nhau
- Thời gian ủ để cho vi sinh vật kiểm định phát triển phải hằng định
Có thể pha loãng kháng sinh cần thử vào môi trường thạch – canh thang sau đó đổ ra hộp petri đợi thạch đông ta cấy vi khuẩn kiểm định vào, để tủ ấm cho vi sinh vật phát triển sau 20-24 giờ mang ra đọc kết quả. Ưu điểm của phương pháp này là trên một hộp petri ta có thể thử nhiều vi sinh vật kiểm định.
Mỗi loại kháng sinh được tạo ra trong môi trường nuôi cấy đều được mang đi định lượng trước khi đưa vào sử dụng. Đây là một việc làm mang tính chất bắt buộc.
