Rối loạn phân ly là bệnh tâm căn phổ biến sau bệnh tâm căn suy nhược. Bệnh chủ yếu gặp ở phụ nữ nhiều hơn nam giới, người trẻ nhiều hơn người già với triệu chứng vô cùng phong phú và đa dạng.
1.Nguyên nhân
Sang chấn tâm thần
Sang chấn tâm thần xảy ra với đặc điểm :
-thường là cảm xúc mạnh: lo sợ cao độ, tức giận qua mức, thất vọng nặng nề…
-các sang chấn dễ thấy hơn trong bệnh tâm căn suy nhược. Tuy nhiên cũng có trường hợp sang chấn tâm thần khó tìm thấy, nhất là trong những trường hợp bệnh lâu ngày tái phát.
Nhân tố thuận lợi
-nhân cách yếu: bệnh thường
át sinh ở những người do hoàn cảnh sống và giáo dục không thích hợp nên hình thành một nhân cách yếu, tiêu cực như thiếu tự chủ, thiếu tự kiếm chế…
-loại hình thần kinh: bệnh dễ phát sinh ở những người có loại hình thần kinh nghệ sĩ yếu. Những người này có hoạt động ý chí giảm sút, hoạt động cảm xúc, bản năng tăng cường.
-nhân tố có hại của môi trường: là những nhân tố làm suy yến hệ thần kinh, làm giảm hoạt động của vỏ não như nhiễm trùng, nhiễm độc, chấn thương sọ não…
Nhân tố có hại này nếu tác động mạnh, kéo dài làm vỏ não suy yếu nhiều, có thể tạo điều kiện phát sinh bệnh ngay cả trên người có loại hình thần kinh mạnh.
2.Triệu chứng lâm sàng
Có 2 tính chất chung: xuất hiện liên quan trực tiếp sang chấn tâm lý và có phần giống nhưng cũng khác so với bệnh tổn thương thực thể.
Các cơn quá động thường gặp
-cơn co giật phân ly có đặc điểm:
Cơn thường lên khi co người ở xung quanh
Biết trước cơn để chuẩn bị ngã
Ý thức không bị rối loạn nặng, có phản ứng với thái độ người xung quanh
Cơn kéo dai, cắt cơn bằng ám thị hoặc kích thích mạnh
Sau cơn bệnh nhân tỉnh táo ngay
-cơn kích động cảm xúc phân ly:
Đột nhiên vùng chạy, gào khóc…, nói linh tinh trong cơn
Ý thức không rối loạn nặng, vẫn chịu sự ám thị của môi trường xung quanh
Cơn có thể kéo dài nhiều ngày
Các cơn tiểu động
-cơn ngất lịm phân ly: bệnh nhân thấy người mềm yếu dần, nằm thiếp dần, mắt chơm chớp; cơn kéo dài từ 15′ đến vài ngày.
-cơn ngủ phân ly: bệnh nhân lên cơn co giật nhẹ rồi nằm im lìm, vạch mắt ra thì cơ quanh mắt co lại, trong khi ngủ có thổn thức thở dài.
Các rối loạn vận động phân ly
-các hiện tượng quá động: gật, lắc đầu, nhảy múa…và thường gặp nhất là run: run không đều, không có hệ thống, nếu chú ý run tăng.
-các hiện tượng thiểu động: liệt tay và chân đủ loại: cứng, mềm, 1 chi, 2 chi… kèm rối loạn phát âm: nói khó, nói lắp, nói khàn…tuy cơ quan hầu họng vẫn bình thường.
Rối loạn phân ly cảm giác
Có thể mất, tăng, giảm cảm giác mà thường là cảm giác nông. Rối loạn không theo định khu giải phẫu.
Rối loạn các giác quan phân ly
-rối loạn thị giác phân ly: mù đột ngột và hoàn toàn, đáy mắt bình thương, phản xạ đồng tử tốt.
-điếc phân ly: thường gặp sau chấn động não
-mất vị giác và khứu giác ít gặp
Rối loạn thực vật nội tạng
Có thể có cơn nóng bừng, cơn run lạnh, đau ngực, đau bụng…
Rối loạn tâm thần
-dễ bị xúc cảm, cảm xúc không ổn dịnh
-cảm giác và tri giác rất nhạy cảm
-tư duy chủ yếu là tư duy cụ thể, hình tượng
-lời nói kịch tính
-trí tưởng tượng phong phú…
3.Điều trị
Chủ yếu điều trị bằng liệu pháp tâm lí. Thường chỉ dùng đến liệu pháp ám thị là khỏi tức thì.
