Tổng quan về các macrolid

Đại cương

Các macrolid là những kháng sinh có cấu trúc heterosid mà phần genin là một vòng lacton có chứa nhiều nguyên tử (thường từ 12 đến 17 hoặc nhiều hơn) và được chia thành hai nhóm chính: là nhóm kháng sinh kháng khuẩn và nhóm kháng sinh kháng nấm hay còn được gọi là các polyen.

• Nhóm macrolid kháng khuẩn: bao gồm các macrolid có chứa vòng lacton (chứa từ 12 đến 17 cấu tử còn được gọi là vòng esther) có chứa 1 hay nhiều đường (deoxy sugar), thường là cladinose và desosamin

Phổ biến nhất trong nhóm này là các kháng sinh có chứa vòng lacton có 14 cấu tử bao gồm erythromycin, oleandomycin, troeandomycin và roxithromycin. Đây là những kháng sinh macrolid thế hệ 1.

Các kháng sinh thuộc nhóm macrolid thếhệ 2 gồm một số kháng sinh bán tổng hợp từ erythromycin như azithromycin (chứa vòng lacton có 15 cấu tử được công bố vào năm 1980 với biệt dược của hãng Pfizer 1991 là Zithromax) và clarithromycin (chứa vòng lacton có 14 cấu tử). Nhóm này có phổ kháng khuẩn rộng hơn erythromycin.

Được xếp vào danh sách các kháng sinh thuộc nhóm macrolid thế hệ 2 cong bao gồm cả các chất có cấu trúc vòng lacton có 16 cấu tử nhử spiramicin, leucomycin, josamycin, tylosin hay tylocicin. Trong đó tylosin chủ yếu được dùng trong thú y.

Một số kháng sinh thuộc nhóm macrolid được xếp riêng vào nhóm các kháng sinh có cấu trúc ketolid hay còn được gọi là nhóm macrolid thế hệ 3. Điển hình cho nhóm này là telithromycin đượ bán tổng hợp từ erythromycin vào năm 1998

• Nhóm macrolid kháng nấm: có cấu trúc polyen, có tài liệu xếp nystatin và amphotericin B vào nhóm kháng sinh đại lalcton (chứa 26 đến 38 carbon) có tác dụng chống nấm. Trong nhiều năm nay, amphotericin B là kháng sinh chống nấm toàn thân có hiệu quả cao tuy nhiên độc tính cao. Nystattin thường dùng để điều trị các bệnh nấm do candida albicans ở da, niêm mạc (miệng, đường tiêu hóa, âm đạo) và không có tác dụng khi bị nhiễm nấm toàn thân vì thuốc không hấp thu qua đường tiêu hóa. Cơ chế tác dụng của hai thuốc này là gắn vào sterol chủ yếu là ergosterol ở màng tế bào nấm làm biến đổi tính thấm của màng.
• 

Kháng sinh nhóm macrolid có đặc điểm:

• Tác dụng trên cùng các chủng đã kháng penicillin và tetracyclin, đặc biệt là Staphylococcus
• Thải trừ chủ yếu qua đường gan mật
• Ít độc và dung nạp tốt, chỉ gặp các rối loạn tiêu hóa nhẹ như buồn nôn, nôn, tiêu chảy và dị ứng ngoài da. Tuy nhiên erythromycin có thể gây viêm da, ứ mật và vàng da.
• Phổ kháng khuẩn tương tự như penicillin G: cầu khuẩn và Ricketsia. Hoàn toàn không có tác dụng trên trực khuẩn đường ruột và Pseudomonas.
• Có tác dụng kìm khuẩn khá mạnh do tác động vào quá trình nhân lên của vi khuẩn, có tác dụng diệt khuẩn nhưng yếu

Thuốc được chỉ định cho nhiễm Corynebacterya, nhiễm Clamydia đường hô hấp, sinh dục, mắt, viêm phổi mắc phải ở cộng đồng, thay thế cho penicillin khi bệnh nhân dị ứng với penicillin khi nhiễm tự cầu, liên cầu hoặc phế cầu, dự phòng viêm nội tâm mạc trong phẫu thuật răng miệng cho những bệnh nhân có bệnh van tim.