Hậu sản là thời gian các cơ quan sinh dục trở lại bình thường về mặt giải phẫu và sinh lý ngoại trừ vú vẫn tiếp tục phát triển để tiết sữa , thời gian này khoảng 6 tuần ( 42 ngày ) sau đẻ
I. Những hiện tượng lâm sàng sau đẻ
1. Sự co hồi tử cung
– Tử cung thu nhỏ lại ngay sau khi đẻ , đáy tử cung trên khớp vệ 13 cm và mỗi ngày thu nhỏ lại 1 cm . Đến ngày thứ 12-13 tử cung ở dưới khớp vệ . Người sinh con so tử cung co hồi nhanh hơn người sinh con dạ , đẻ thường tử cung co hồi tốt hơn mổ đẻ , cho con bú co hồi tốt hơn không cho con bú , nhiễm khuẩn hay bị táo bón , bí tiểu thì tử cung cũng co hồi chậm hơn
– Thường có cơn đau tử cung do tử cung co bóp để tống máu cục và sản dịch ra ngoài , sinh con dạ đau nhiều hơn nhưng cơn đau thường giảm dần
2. Sản dịch
– Là chất dịch chảy ra ngoài âm hộ thời kì đầu của thời gian hậu sản
– Tính chất : là chất dịch vô trùng , mùi tanh nồng , pH kiềm , 2-3 ngày đầu màu đỏ tươi về sau có màu đỏ sẫm , ngày thứ 4-8 sản dịch loãng hơn lẫn chất nhày lờ lờ máu cá, từ ngày 8-12 sản dịch chỉ là chất nhày trong
– Số lượng : ngày thứ 1-2 ra nhiều , sau 2 tuần sẽ hết hẳn . Ở những người không cho con bú thì sau 3 tuần sẽ có kinh non do niêm mạc tử cung đã phục hồi
3. Sự xuống sữa
– ở người con dạ vào ngày thứ 2 , ở người con so vào ngày thứ 3 với các triệu chứng :
– Sốt nhẹ ớn lạnh , nhức đầu , khó chịu , hai vú cương cứng to và đau tuy nhiên các triệu chứng này không điển hình , sau 1-2 ngày mất đi do có hiện tượng tiết sữa
4. Một số hiện tượng khác
- Cơn rét run sinh lý xảy ra sau khi đẻ do mất máu , mất nhiệt tuy nhiên mạch và nhiệt độ huyết áp vẫn bình thường
- Mạch chậm lại khoảng 10 nhịp/phút sau 5 ngày sẽ trở về bình thường
- Thở sâu và chậm hơn do cơ hoành đã trở lại vị trí bình thường
- cân nặng cơ thể giảm 3-5 kg ngay sau khi sinh sau đó cân nặng có thể giảm từ từ trong 2 tuần liên tiếp do giảm phù
- Nếu không cho con bú thì sau 5-6 tuần sẽ có kinh trở lại và chấm dứt thời kì hậu sản kì kinh này thường ra nhiều và kéo dài hơn các kì kinh bình thường
II. Chăm sóc hậu sản
1. Ngày đầu sau đẻ
– Chăm sóc và theo dõi chặt chẽ bà mẹ và con
– Hai giờ đầu sau sinh phải theo dõi các dấu hiệu sinh tồn , xoa đáy tử cung để theo dõi cầu an toàn đánh giá tình trạng chảy máu âm đạo 15 phút/lần
– Những giờ tiếp theo chăm sóc bà mẹ , theo dõi mach , nhiệt độ , huyết áp 1h/lần , cho mẹ nghỉ ngơi ăn uống đầy đủ , khuyến khích cho trẻ bú sớm , vận động nhẹ sau 6 giờ , hướng dẫn cách chăm sóc con và theo dõi rốn , theo dõi lượng máu mất qua băng vệ sinh, theo dõi vết khâu tầng sinh môn nếu có
2. Những ngày tiếp theo
– Chăm sóc tinh thần nhất là cuộc đẻ không theo ý muốn
– Đảm bảo vệ sinh
– Theo dõi dấu hiệu sinh tồn ngày 2 lần
– Theo dõi sự co hồi tử cung và sản dịch
– Làm thuốc âm đạo ngày 2 lần
– Hướng dẫn bà mẹ cách cho con bú : lau sạch đầu vú bằng nước ấm trước khi cho trẻ bú , cho trẻ bú theo nhu cầu cho trẻ ngậm hết đầu vú và hơi nâng đầu trẻ lên
– Ăn uống đầy đủ các chất dinh dưỡng , ăn nhiều chất xơ , bổ sung thêm sắt tránh các chất kích thích , không nên kiêng khem quá mức
– Sau đẻ 2 ngày có thể tắm nước ấm không nên ngâm mình trong bồn nước
– Không nên giao hợp trong thời kì hậu sản vì dễ gây nhiễm khuẩn
– Tránh lao động nặng trong vòng 2 tháng đầu
