Sự sản sinh tinh trùng được phân chia thành ba giai đoạn cơ bản: giai đoạn sản xuất ra tế bào mầm, giai đoạn biệt hóa chức năng để thụ tinh hay còn gọi là giai đoạn giảm phân và cuối cùng là giai đoạn biệt hóa cấu trúc để có khả năng di động.
Tinh trùng được sản sinh trong ống sinh tinh. Sau đó đi ra khỏi ống sinh tinh và có hình dạng cố định nhưng chưa có khả năng thụ tinh, chúng chỉ có khả năng này sau khi đi ra khỏi mào tinh. Mào tinh là nơi cung cấp dinh dưỡng cho sự trưởng thành của tinh trùng. Tinh trùng di chuyển nhờ hoạt động co thắt có tính nhu động tạo ra bởi thành ống dẫn tinh. Tinh trùng được dự trữ tại mào tinh, ống tinh và phần lớn tại túi tinh. Đường đi của tinh trùng trong đường sinh dục nam trải qua các đoạn: ống sinh tinh -> mào tinh -> ống dẫn tinh -> túi tinh -> ống phóng tinh và cuối cùng đổ vào niệu đạo. Quá trình sản xuất tinh trùng trải qua nhiều giai đoạn để từ một tinh nguyên bào (được tạo ra từ tế bào mầm nguyên thủy) có thể biến thành tinh trùng có khả năng thụ tinh. Sau năm lần phân chia, một tế bào tạo ra 32 tinh trùng, quá trình này kéo dài 72 ngày. khác với nữ giới, ở nam giới, sự sinh tinh liên tục từ lúc dậy thì, mỗi ngày sản sinh ra khoảng 200 triệu tinh trùng.
Cấu trúc của tinh trùng:
Tinh trùng được chia làm các phần: đầu thân và đuôi, là tế bào đã biệt hóa cao độ. Đầu của tinh trùng có hình tròn, dài khoảng 4,5-5 micromet, rộng 2,5-3,5 micromet, là một khối nhân (chứa chất nhiễm sắc). 3/4 phía trước đầu là cực đầu,có chức năng bảo vệ. Trong cực đầu có chứa nhiều loại men. Các loại men này ảnh hưởng đến protein của vỏ noãn như Hyaluronidase, Fetilysine (fetilysine tạo ra mối liên kết lý hóa giúp cho tinh trùng bị hút vào noãn, hyaluronidase làm tan lớp tế bào hạt để tinh trùng đi đến được màng trong của trứng).
Cổ là đoạn nối tiếp, nằm giữa đầu và đuôi, dài khoảng 1 micromet.
Đuôi dài khoảng 45 micromet được chia làm ba đoạn: đoạn trung gian, đoạn chính và sau cùng là đoạn cuối. Trục của đuôi là bộ máy tạo ra sự cử động cho đuôi,được cấu tạo đặc biệt gồm nhiều cặp ống ngoại vi bao quanh một cặp ống trung tâm nằm chính giữa. Tinh trùng di chuyển về phía trước bởi các đợt sóng do đuôi tạo ra.
Một số đặc điểm chung của tinh trùng:
- Tinh trùng có chiều dài trung bình khoảng 65 micromet
- Khi vừa phóng tinh, tỉ lệ hoạt động của tinh trùng khoảng trên 80%
- Số lượng tinh trùng trong một ml tinh dịch là rất lớn, khoảng 60-120 triệu tinh trùng/ml tinh dịch
- So với chiều dài cơ thể, tinh trùng di chuyển khá nhanh, tốc độ di chuyển khoảng 1,5-2,5 mm/phút
- Khả năng sống của tinh trùng trong đường sinh dục nữ phụ thuộc vào độ pH ở nơi đó: ở môi trường âm đạo pH toan, tinh trùng sống được dưới 2 giờ, ở trong ống cổ tử cung pH > 7,5 tinh trùng sống được khoảng 2 – 3 ngày, trong vòi tử cung, tinh trùng sống thêm 2 – 3 ngày.
