Những đặc tính của một thuốc cảm ứng enzym gan
Sự cảm ứng enzym tế bào gan là một quá trình không đặc hiệu; Quá trình này đòi hỏi một thời gian nhất định để hình thành, thời gian này thay đổi tuỳ theo chất cảm ứng, từ vài ngày đến vài tuần lễ, và tác dụng cảm ứng vẫn còn kéo dài một thời gian sau khi ngừng dừng chất cảm ứng không dùng nữa. Các chất cảm ứng enzym thường là những thuốc tan trong mỡ, dễ tan trong lipid nên dễ vào thần kinh trung ương, có nửa đời trong huyết tương dài, và sự thải trừ tương đối chậm so với các thuốc khác. Chúng thường liên kết mạnh với protein, và tập trung nhiều ở gan, ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa thuốc khác của gan.
Hậu quả của sự cảm ứng enzym thường thể hiện qua giảm tác dụng điều trị hoặc giảm độc tính của thuốc được cảm ứng( vì thuốc được cảm ứng sẽ bị chuyển hóa mạnh thành chất ít hay không còn tác dụng), trừ trường hợp là nếu kết quả của cảm ứng enzym lại dẫn đến các chất chuyển hoá có hoạt tính cao hơn hoặc độc hơn thì lại làm tăng tác dụng và độc tính của thuôc được cảm ứng.
Ví dụ một trường hợp điều trị động kinh bằng phenobarbital phối hợp với diphenylhydantoin, chất sau sẽ bị chuyển hoá nhanh hơn bình thường, kéo theo là nồng độ của nó trong huyết tương sẽ thấp hơn, do đó có nguy cơ là sẽ không đạt hiệu quả điều trị; như vậy cần thiết phải hiệu chỉnh lại liều lượng. Một bệnh nhân khác được điều trị bằng thuốc kháng vitamin K và dùng đều đặn các thuốc loại barbituric, khi ngừng dùng các thuốc barbituric phải giảm liều các thuốc kháng vitamin K (hay chính là loại bỏ cảm ứng enzym) vài ngày kế sau đó.
Cuối cùng trong văn y học đã mô tả nhiều trường hợp có thai ở phụ nữ đang dùng viên thuốc tránh thai (nhất là với loại liều thấp) và dùng thường xuyên thuốc phenobarbital (điều trị bệnh động kinh hoặc mất ngủ) hay rifampicin (thuốc điều trị lao) – Sự cảm ứng enzym gây ra bởi các thuốc trên làm tăng dị hoá các steroid tránh thai nên không đạt được một nồng độ đủ để ức chế quá trình rụng trứng nên không đạt tác dụng tránh thai mong muốn.
Ví dụ về các tác dụng có lợi của sự cảm ứng enzym gan:
Điều trị bệnh vàng da do bilirubin không liên hợp bằng phenobarbital (kích thích glycuronyl-transferase, enzym đảm nhiệm liên hợp bilirubin).
Điều trị một vài hội chứng có sự thể hiện sự tăng tiết hormon bằng các chất cảm ứng enzym gan như: diphenylhydantoin, phenobarbital và OP’DDD (chất chuyển hoá của DDT ) đã được dùng điều trị trong hội chứng Cushing thượng thận và trong các trạng thái tăng vitamin D.
Điều trị trường hợp nhiễm độc digital (digitoxin) bằng spironolacton. Thuốc này tác dụng thông qua cảm ứng enzym, chứ không hề qua thay đổi nồng độ kali trong máu.
Những chất cảm ứng enzym gan chính bao gồm: thuốc loại Barbituric (đặc biệt là phenobarbital) gluthetimid, thuốc chống co giật (ví dụ: diphenylhydantoin), kháng sinh (kháng sinh lao rifampicin), steroid (spironolacton hay thuốc tăng đồng hoá), ethanol, hydrocacbon thơm đa vòng (đặc biệt là benzo (a) pyren, methyl-3-cholanthren) và thuốc diệt côn trùng có clo (DDT).
